سورفکتانت ریوی چیست؟

سورفکتانت ریوی, یک کمپلکس لیپوپروتئینی فعال سطحی (فسفولیپوپروتئین) است که بصورت طبیعی توسط سلولهای آلوئول تایپ 2 در بدن تولید میشود که بخش مهمی از سیستم تنفس انسان را تشکیل میدهد. برکسورف یک سورفکتانت ریوی است که از طریق کاهش کشش سطحی و در نتیجه افزایش کمپلیانس ریوی و نیز کاهش احتمال کلاپس آلوئول ها هنگام بازدم، به مکانیسم تنفس کمک میکند.

برکسورف حاوی دو پروتئین آب گریز سورفکتانتی با وزن مولکولی کم است که با نام های SP-B و SP-C شناخته میشوند.

ترکیبات سورفکتانت ریوی:

ترکیبات سورفکتانت ریوی طبیعی ممکن است براساس گونه, سن, آرایش لب های ریه, بیماریها, تغذیه, روش جداسازی و غیره متفاوت باشد. سورفکتانت از ریه پستانداران سالم جداسازی شده که حاوی 90% لیپید و 10% پروتئین میباشد.

10-20% از لیپیدها خنثی هستند و 80-90% از آن ها را فسفولیپیدها تشکیل می دهند. حدود 80 درصد فسفولیپیدها را فسفاتیدیل کولین (PC) و حدود 50 تا 60 درصد فسفاتیدیل کولین ها را دی پالمیتویل فسفاتیدیل کولین (DPPC) تشکیل می دهد. فسفاتیدیل گلیسرول (PG) حدود 10 درصد فسفولیپیدها را تشکیل می دهد. همچنین مقادیر اندکی فسفاتیدیل اتانل آمین (PE) , فسفاتیدل سرین (PS) , فسفاتیدیل لینوزیتول (PI) و اسفنگومیلین (SM) در سورفکتانت ریوی وجود دارد.

حدود نیمی از پروتئین های سورفکتانت ریوی را 4 پروتئین وابسته به سورفکتانت تشکیل می دهند که شامل: SP-A, SP-B, SP-C و SP-D هستند. در حالیکه SP-B و SP-C پروتئین های به شدت آبگریز با وزن مولکولی پایین هستند, SP-A و SP-D پروتئین هایی با وزن مولکولی بالا و آبدوست ازخانواده پروتئین های کالکتین (Collectin) می باشند.

پروتئین SP-A تشکیل دهنده 4% از سورفکتانت ریوی است در حالیکه SP-B و SP-C کمتر از 1% از سورفکتانت را شامل میشوند. پروتئین ها و لیپیدهایی که سورفکتانت را تشکیل میدهند حاوی مناطق آبدوست و آبگریز میباشند. وقتی سورفکتانت به سطح هوا-آب کیسه آلئولی جذب میشود دم آبدوست دی پالمیتویل فسفاتیدیل کولین (ترکیب اصلی سورفکتانت) در داخل لایه آب قرار میگیرد در حالیکه دم آبگریز خارج از لایه آبی درهوا قرار میگیرد که باعث کاهش کشش سطحی میشود.

سورفکتانت ریوی در بدن ما هنگام تنفس، کشش سطحی را در سطوح آلوئولار کاهش میدهد و همزمان از کلاپس آلوئول ها و بهم چسبیدن آن ها در زمان استراحت ریه (شرایط تحت فشار مثبت نبودن) جلوگیری میکند. فقدان یا نقص در سورفکتانت ریوی، منجر به سندروم زجر تنفسی(RDS) در نوزادان نارس میشود. براکتانت ترکیبی شبیه به مایع طبیعی موجود بر سطح ریه است که به تنفس موثر کمک میکند. برکسورف (برکتانت) بصورت داخل تراشه‌ای (نای) تجویز میشود و می تواند هم برای درمان و هم پیشگیری از سندروم زجر تنفسی نوزادان(Neonatal Respiratory Distress Syndrome) یا (IRDS) استفاده شود.

ببرکتانت از طریق لوله تنفسی که معمولا به ونتیلاتور وصل است بصورت مستقیم به داخل ریه نوزادان وارد میشود. (ونتیلاتور دستگاهی است که هوا را به داخل ریه انتقال میدهد تا به نوزادان برای تنفس راحت و دریافت اکسیژن کافی کمک کند). وقتی برکسورف بعنوان جایگزینی برای سورفکتانت ریوی بیمار که با نقص روبرو است تجویز می شود، می تواند بعنوان عاملی برای کاهش کشش سطحی آلوئولی درحین تنفس و تثبیت و محافظت آلوئول در برابر کلاپس ناشی از کاهش فشار داخلی ریه شود.